‘Valkenburg is te laks’

Bron: Limburgs Dagblad
Door: René Willems

De kritiek is niet mals. Het komt erop neer dat Valkenburg te laks omgaat met zijn vele monumentale panden: „De gemeente pakt haar verantwoordelijkheid onvoldoende op. „Het risico bestaat dat hierdoor beschermde waarden verloren gaan.”

Het zal je maar gezegd worden. Zeker als je zelf net een rapport hebt geschreven waarin je ‘de verankering van het cultuurhistorische karakter’ bombardeert tot uitgangspunt bij de ‘upgrading’ van Valkenburg. Mooie, maar lege woorden? De Erfgoedinspectie Monumenten vindt kennelijk van wel.

De inspectiedienst heeft de zestien gemeenten met honderdvijftig tot tweehonderd Rijksmonumenten op hun grondgebied kritisch bekeken. Op dat lijstje staan drie Limburgse gemeenten: Sittard-Geleen (met 191 Rijksmonumenten), Landgraaf (160) en Valkenburg aan de Geul (153).

Aan de hand van een hele lijst met toetsingscriteria heeft de dienst onderzocht hoe de gemeenten omgaan met die rijke erfenis. Dat is actueler dan ooit, vindt de dienst, omdat gemeenten bij de restauratie van Rijksmonumenten niet langer advies hoeven te vragen aan de Rijksdienst voor Archeologie, Cultuurlandschap en Monumenten: gemeenten moeten die plannen voortaan zelf beoordelen.

De dienst kijkt onder meer of de gemeenten goede plannen hebben om de monumenten te beschermen, maar ook of ze die plannen in de praktijk zelf waarmaken. De algemene conclusie is dat het monumentenbeleid in de meeste gemeenten dringend geprofessionaliseerd zou moeten worden.

In Limburg komt Sittard-Geleen er redelijk genadig vanaf Het feit dat het stadsbestuur bij grote bouwplannen vooraf meestal een bouwhistorisch onderzoek laat uitvoeren, en de resultaten ook daadwerkelijk verwerkt in het uiteindelijke restauratieplan is volgens de inspectie ‘een goed voorbeeld’.

Valkenburg krijgt echter een slecht rapport van de Rijksdienst. Op papier heeft Valkenburg zijn zaakjes goed voor mekaar, constateert de Erfgoedinspectie: „De procedures die leiden tot het verlenen van de vergunning worden meestal op de juiste wijze doorlopen.” Maar bij de uitvoering van die plannen gaat het mis: „Het toezicht vindt niet altijd deskundig plaats.”

De Rijksdienst plaatst ook vraagtekens bij de beoordeling van ingrijpende restauratieplannen door de regionale welstandscommissie. Bij de vergaderingen van die commissie is altijd een deskundige op het gebied van monumentenzorg aanwezig, maar „deskundigheid op het gebied van architectuur-, cultuur-of bouwhistorie” ontbreekt.

Die kritiek mogen ook de andere gemeenten in het Heuvelland zich aantrekken. De regionale welstandscommissie Mergeiland werkt immers niet alleen voor Valkenburg aan de Geul, maar beoordeelt ook bouwplannen in de gemeenten Vaals, Gulpen-Wittem, Margraten en Eijsden. Ook in die gemeenten – net als Valkenburg rijk bedeeld met monumentale panden – ontbreekt dus die deskundigheid.

Is dat nou allemaal zo erg? De Erfgoedinspectie heeft zelf een rondje door Valkenburg gemaakt, waarbij zes monumenten wat beter zijn bekeken: een oude hoeve in Broekhem, villa Casa Blanca in Houthem, kasteel Den Halder, de Berkelpoort, de kasteelhoeve van Gen-hoes in Oud-Valkenburg en de Fransche Molen. De inspectie concludeert ‘dat de beschermde waarde van de Rijksmonumenten in Valkenburg op redelijke wijze zijn behouden”, waarschijnlijk vooral doordat de eigenaren zich terdege bewust zijn van de monumentale waarde van hun pand.

Maar de Rijksdienst zou toch graag zien dat Valkenburg op dat punt de puntjes op de i zet. Om ongelukken met monumenten in de toekomst te voorkomen. Zeker in Valkenburg, dat zijn charme voor een belangrijk deel aan die prachtige gebouwen te danken heeft.

Reactie van wethouder Bert Dauven van Valkenburg: “Onze monumentendeskundige is dolenthousiast, maar heeft er nog een heleboel andere taken bij. Hij heeft inderdaad te weinig tijd om dit aspect goed op te pakken. We moeten daar gewoon meer ruimte voor vrijmaken. Valkenburg is cultuurhistorisch gezien een ‘hotspot’ in Zuid-Limburg, dat verdient ook van de gemeente meer aandacht.”

ERFGOEDINSPECTIE

• De Erfgoedinspectie Monumenten is voortgekomen uit de vroegere Rijksinspectie Monumentenzorg.
  
• De dienst is in 2005 opgericht op initiatief van de directie Cultureel Erfgoed, die rechtstreeks onder het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap viel.
  
• De dienst heeft opdracht gekregen om monumenten in Nederland ’te behouden en te beschermen’.
  
• Later is de dienst samengesmolten met drie andere inspecties: de inspectie Cultuurbezit, de Rijksarchiefinspectie en de Rijksinspectie voor de Archeologie.