Teruggang kloosters vraagt om “economische” bezinning
TILBURG – Honderden kloosters in Nederland zoeken een nieuwe bestemming die bij voorkeur recht doet aan hun oorspronkelijke karakter. Gebeurt er op korte termijn niets dan dreigt ongewenste herontwikkeling, leegstand of mogelijk sloop van veel markant cultureel erfgoed.
Bron: www.klikbedrijvig.nl
‘Het is echt één voor twaalf, het religieus erfgoed in Nederland bevindt zich in de gevarenzone’, stelt Rogier Moulen Janssen van de Konferentie Nederlandse Religieuzen (KNR). ‘Bij een gemiddelde leeftijd van een kloosterling van ruim 80 jaar valt te verwachten dat bijvoorbeeld in Brabant binnen twintig jaar nog slechts een handvol complexen hun oorspronkelijke functie zullen hebben. Willen we de tientallen andere gebouwen voor de volgende generaties behouden, dan moeten we nu goed nadenken wat voor bestemming we dat religieus erfgoed willen geven.’
Economisch potentieel
Noord-Brabant herbergde ooit 247 kloostercomplexen, waarvan er ongeveer 60 in nog oorspronkelijke functie in gebruik zijn. Dat aantal zal de komende jaren in rap tempo afnemen, constateert ook economisch onderzoeksbureau Nyfer. In opdracht van ontwikkelmaatschappij Agro & Co onderzocht Nyfer het potentieel van de Brabantse kloostercomplexen. Studie wees uit dat de duurzaamste waardetoevoeging te halen valt in concepten waarin zorg, onderwijs, hoogwaardig wonen en bedrijvigheid elkaar vinden. Om daaraan invulling te kunnen geven kijkt Agro & Co met de KNR (Konferentie Nederlandse Religieuzen) naar de beschikbare mogelijkheden.
Oorspronkelijke waarden
Essentieel voor een herkenbaar voortbestaan is dat cultureel erfgoed een nieuwe rol krijgt die op een of andere wijze aansluit op de oorspronkelijke waarden van de religieuzen. De ervaring leert dat ook omwonenden zo’n invulling meer waarderen dan de transformatie van een oud religieus gebouw tot een partycentrum. Kloosters roepen bij Nederlanders sterke associatie op met rust, bezinning, samen werken, authenticiteit, ambacht, ontwikkeling, zorg en onderwijs. Door bij de nieuwe invulling aan te sluiten op deze waarden blijven kloosters ook in een niet-religieuze context een geloofwaardig decor.
Nauwe samenwerking
Zo’n verbinding met de oorsprong biedt ook economische meerwaarde. De Nederlander, voor wie beleving en ‘experience’ steeds belangrijker is geworden, is bereid extra te betalen in ruil voor een hoogwaardig product of bijzondere ervaring. De uitwerking van eventuele plannen, waaraan Agro & Co een bijdrage wil leveren, vereist samenwerking tussen eigenaren (religieuzen), overheden (gemeenten/provincies) en bedrijfsleven. Zo wordt voorkomen dat kloostercomplexen ten prooi vallen aan louter economisch gewin en winstmaximalisatie.
Praktijk
Een praktijkvoorbeeld is het oorspronkelijke kloostercomplex Huize Assisië in Biezenmortel (Noord-Brabant). Het zorgcentrum voor verstandelijk gehandicapten overweegt zich de komende 10-15 jaar om te vormen tot een landpark waar zorg, (hoogwaardig) wonen en bedrijvigheid een gelijkwaardige plaats krijgen. De op die manier toegediende economische impuls zorgt ervoor dat het markante complex de komende decennia behouden blijft. Agro & Co bekijkt of zij een bijdrage kan leveren aan de realisering van deze plannen, onder andere door het bijeenbrengen van partijen.
1 ‘Van oude waarden naar nieuwe waarde. Bouwstenen voor de herbestemming van Brabantse kloosters’ – Addy Schuurman/Leo van der Geest: Nyfer 2009.