Romeinse katakomben Valkenburg: de link met het Cuypersjaar 2007-2008

Met de start van restauratiewerk aan de Romeinse tempel boven de onderaardse Katakomben in Valkenburg wordt een nieuwe fase ingeluid voor het behoud van een van de meest merkwaardige mergelgrotten die Limburg rijk is. Het herstel van een compleet vervallen ingangspartij, is onderdeel van een grootschalig provinciaal project van de stichting Instandhouding Kleine Landschapselementen in Limburg, IKL voor het herstel van de Nederlands-Limburgse kalksteengroeven.

De Romeinse catacomben in de Valkenburgse ondergrond dateren uit 1910 toen in een oude mergelgroeve onder toezicht van de voormalige Rijksbouwmeester, dr. P.J.H. Cuypers begonnen werd met een zo natuurgetrouwe nabootsing van de eerste onderaardse begraafplaatsen van de eerste Christenen in Rome. In Rome werden 600.000 doden neergezet in een gangenstelsel met een lengte van 1300 km. De initiatiefnemer, de textielfabrikant Jan Diepen was zo onder de indruk van dit fenomeen in Rome dat hij het initiatief nam tot het in detail nabootsen van de bouwwerken en de sfeer van deze onderaardse begraafplaatsen. Naast de replica’s van honderden graven zijn er beeldhouwwerken en marmeren gedenkplaaten aanwezig, Voorts zijn de licht en luchtschachten en voorbeelden van andere onderaardse bouwkunst als grafkamers en kapellen noemenswaardig.

Aan dit merkwaardig en grootschalig werkgelegenheidsproject verleenden heel veel beroemdheden, waaronder de toenmalige Paus Pius X hun steun. In 1912 kwamen de nagebootste cryptestelsels van maar liefst 14 verschillende Romeinse gangenstelsels gereed. Tot ver in de vorige eeuw raakten toeristen en scholen diep onder de indruk van de mystieke wereld van het dodenrijk van de eerste Christenen.

De meest markante ingangspartij van de Katakomben, een Romeinse tempel van de hand van de Limburgse architekt P. Cuypers die toegang gaf tot de onderaardse crypten raakte de laatste jaren echter in verval. Door de bomen en struiken was het bouwwerk nauwelijks zichtbaar meer. Medewerkers van IKL werken nu gericht aan het behoud van dit cultuurhistorisch erfgoed, dat verwijst naar een van de hoogtepunten uit het Rijke Roomsche Leven en van grote betekenis is geweest voor de ontwikkeling van het toerisme in het Valkenburgse.

Deze restauratie van de katkomben maakt deel uit van een grootschalige restauratie van ingangen van mergelgroeve. Verborgen in de ondergrond van het Mergelland zijn 287 mergelgroeven of grotten aanwezig, zoals deze onderaardse kalksteenontginningen ook wel genoemd worden. Als onderaards natuur en cultuurhistorische monumenten is dit een heel apart fenomeen. De groeven zijn het resultaat van een eeuwenlange winning van mergelblokken voor de bouw. In omvang variëren deze groeves van zeer uitgebreide doolhoven met hoge zalen tot eenvoudige nissen. Nadat deze mergelwinningen uitgeput raakten, werden de vaak uitgebreide gangenstelsels ook gebruikt als vlucht- en bergplaats. Naast de onderaardse ruimtes die van een vaak hele bijzondere ‘architektuur’ getuigen, staan de wanden vaak vol met opschriften van gebruikers en voorbijgangers. Verder zijn een aantal van de duistere labyrinthen van nationale betekenis als overwinteringsplaats voor vleermuizen en kunnen er bijzonder geologische en aardkundige verschijnselen worden aangetroffen.

Overigens oefenen deze kalksteenontginningen in het Mergelland al eeuwenlang een bijzondere aantrekkingskracht uit op toeristen en recreanten die de sfeer willen proeven van dit onderaardse landschap. Al in de 17de en 18de eeuw daalden buitenlandse reizigers met gidsen af in de groevestelsel van de St. Pietersberg in Maastricht. Toen ronde de eeuwwisseling het toerisme in Valkenburg opkwam, gingen ondernemers en bestuurders op zoek naar publiekstrekkers. Het is daarbij niet toevallig dat ook is gekeken naar de onderaardse kalksteengroeves die in Valkenburg in ruime mate aanwezig waren en zijn. Alleen al in de Gemeente Valkenburg zijn 275 ingangspoorten van groeven bekend. Daarmee spant deze gemeente met Margraten (147 ingangen) en Maastricht (100) de kroon.

Het herstel van deze entreepartij bij de Romeinse Katakomben is een van de 50 restauratieprojecten die de stichting IKL uitvoert aan de 556 in Nederland bekende groeve-ingangen. Het werk gebeurt omdat áchter deze entree-partijen een bijzonder waardevol ecologisch en cultuurhistorisch erfgoed schuilgaat. Naast het tegengaan van verstoringen en vernielingen door ongewenst bezoek wordt tevens gericht gewerkt aan het voorkomen van onveilige situaties.

De herstelkosten aan de Katakomben bedragen €. 70.000 en is een van de meer omvangrijkere projecten die in het kader van het groevenproject van IKL worden uitgevoerd. In totaal bedragen de restauratiekosten van de ingangspartijen €. 500.000 die worden gefinancierd door de Provincie Limburg, (Vitaal Platteland), de Europese Gemeenschap (SOSII) en de Nationale Postcode loterij Nederland.

Meer informatie over de Katakomben vindt u hier.