Opgravingen bij ‘Oude pastorie’ in Beek

Historische grachten ontdekt

Bron: persbericht Limburgs Landschap


De Vroenhof was in de 12e eeuw de zetel van de heerlijkheid Beek en bezit van de Heren van Valkenburg. Het werd in 1293 overgedragen aan de invloedrijke en internationaal werkende Duitse Orde. Dat was een geestelijke ridderorde die eerst in het ‘Heilig Land’ werkten en later in het oosten van Europa. De Vroenhof was niet alleen een bestuurlijk centrum, maar ook een groot landbouwcomplex van waaruit men inkomsten had. Ook leverde de Duitse Orde vijf eeuwen lang de pastoors van Beek.

Verdedigbaar
Omdat het een bestuurlijk centrum was, was het complex ook verdedigbaar. Men gaat op basis van oude geschriften uit van een soort woontoren. Daarvan zijn tot nu toe jammer genoeg geen sporen gevonden. Waarschijnlijk zijn al de bouwmaterialen daarvan elders weer opnieuw gebruikt. Ook zal er een gracht geweest zijn en een verdedigbare brug.

Voorhof wordt pastorie
In de middeleeuwen spreekt men al van een voorhof. Daarvan is bekend dat die in de loop van de eeuwen meerdere keren is verbouwd en uitgebreid. In de voorhof zat een poortgebouw en dat lag in het verlengde van de huidige, overigens bescheiden, toegangshekken. De verdedigbare toren verdween en de voorhof kreeg een andere functie. Tussen 1675 en 1700 werd de voorhof verbouwd door pastoor Henckel en hij gebruikte het voormalige poortgebouw als pastorie. Dat is de reden dat het nu nog resterende gebouwtje de ‘oude pastorie’ heet. Delen ervan hadden vakwerk buitenwanden en er was een tweede etage met stookplaat.

Uitbouw
Eind 18e eeuw wordt het pand uitgebreid en ontstaat de U-vorm die we op kaarten uit 1811 kunnen herkennen. De huidige ’Oude Pastorie’ bevatte in die tijd het bakhuis, een brouwerij en stallen en was het westelijke deel van het oude complex. De gronden binnen de grachten waren in gebruik als tuin.

Verval
In 1860 wordt het complex, waarschijnlijk in slechte staat, verkocht aan een agrarische familie. Het gebouw werd stal. In de jaren 20 wordt de gracht gedempt en is dan ook niet meer herkenbaar. Een vakwerkgevel wordt met betonblokken ’gemoderniseerd’. In de jaren 60 worden gronden die bij een bouwproject vrijkomen over het terrein uitgereden om op te hogen.

Nieuwe toekomst
Het Limburgs Landschap wil samen met de Gemeente Beek en Landschapspark De Graven het complex behouden en waar mogelijk restaureren. Het kan dan de startplek worden voor een wandeling of fietstocht door het aantrekkelijke achterliggende landschap. Zo blijft deze waardevolle historische plek behouden. Om goed onderbouwde plannen te kunnen maken, wordt nu archeologisch onderzoek uitgevoerd. Zo kan de precieze ligging van de originele gracht teruggevonden worden en hopelijk ook de restanten van de fundamenten van het oude gebouw. Dan kan dat als basis dienen voor de gedeeltelijke reconstructie.

Vondsten
De archeologen van onderzoeksbureau Raap hebben op meerdere plekken de oude gracht teruggevonden. Aan een kant lijken de oude kaarten niet helemaal te kloppen want de gracht ligt daar een aantal meters verder naar het zuiden. Ook is de aanzet voor de oude (ophaal)brug teruggevonden. Daar bleken de oude kaarten te kloppen. Op diverse plaatsen zijn kleine restanten van fundamenten en kalkputten teruggevonden. Als al de vondsten op ouderdom onderzocht zijn en in kaart gebracht ligt er een onderbouwde basis voor het herstelplan. Dan krijgt dit bijzondere complex een nieuwe toekomst inclusief herstel van de historische tuin met grachten en hagen.