Expeditie Vuistbijl

In samenwerking met archeologisch adviesbureau RAAP uit Weert is de AVL op zoek naar Limburgse archeologen die in hun vrije tijd in Limburg speuren naar resten van Neanderthalers uit het zogenaamde midden-paleolithicum. Het meest bekende wat zij hebben achter gelaten zijn de stenen vuistbijlen. Neanderthalers hebben meer dan 40.000 jaar geleden in heel Limburg rondgezworven.

Met onder andere jullie expertise willen wij Marc Verhoeven (RAAP), Yannick Raczynski-Henk (Haghtanak/AVL) en Rob Paulussen (ArcheoPro/AVL) graag meer inzage krijgen in waar reeds werktuigen zijn gevonden en waar we resten van Neanderthalers in het landschap kunnen verwachten. Op dit moment is een ‘trefkansenkaart’ in de maak, waarbij bekende vindplaatsen worden gekoppeld aan geologische, landschappelijke en bodemkundige eenheden om mogelijke onderliggende patronen bloot te leggen. In aansluiting hierop gaan ze samen het veld in om nieuwe vindplaatsen te ontdekken in ‘lege’ gebieden die volgens deze kaart een hoge trefkans hebben. Over de resultaten wordt er in De Vondst in Heerlen een tentoonstelling over de Limburgse Neanderthalervondsten georganiseerd. Hiervoor wordt iedereen in de gelegenheid gesteld om zijn of haar Neanderthalervondst in bruikleen te geven.

Heb je vondsten gedaan die met zekerheid of mogelijk uit het midden-paleolithicum dateren? Wil je jouw kennis met ons delen en eventueel samen veldonderzoek uitvoeren? Wil je vondsten tijdelijk in bruikleen voor de geplande expositie afstaan, laat ons dat dan weten. Je kunt per e-mail doorgeven dat je mee wilt doen via robpaulussen@hotmail.com. Er wordt dan contact met je opgenomen om nadere afspraken te maken. Maar als je eerst nog vragen hebt, stel ze gerust.

Achtergrond

De relatie van deze vroege mensachtigen tot de moderne mens, die vanaf het Laat Paleolithicum verschijnt, is het onderwerp van veel wetenschappelijke discussie en onderzoek. Het is de laatste jaren duidelijk geworden dat Neanderthalers veel capabeler waren dan ooit aangenomen. Bijvoorbeeld: ze begroeven hun doden, maakten eenvoudige grotschilderingen, maakten vuur, jaagden succesvol op megafauna zoals mammoet en wolharige neushoorn, en waren in staat duizenden jaren lang te overleven in de steenkoude toendra uit de IJstijd. Archeologisch gezien, kennen we in Nederland Neanderthalers vrijwel uitsluitend aan de hand van hun stenen werktuigen. Met name de vaak zeer fraai gemaakte vuistbijlen zijn in dit verband bekend.

De beste informatie die we Nederland hebben over de leefwijze van Neanderthalers komt uit de Belvédère groeve bij Maastricht. Hier hebben in de jaren 80 en 90 van de vorige eeuw opgravingen plaatsgevonden. Maar er zijn met name in Limburg ook meer recente ontdekkingen die nieuw licht werpen op deze intrigerende periode. Daarom is het tijd om middels nieuw onderzoek alles eens op een rij te zetten en het publiek hierover te informeren middels een presentatie in De Vondst in Heerlen.  

De naam Expeditie Vuistbijl is gekozen vanwege de nadruk op nieuwe ontdekkingen aan de hand van het misschien wel meest tot de verbeelding sprekende werktuig uit de prehistorie. De ondertitel legt de nadruk op de regionale focus van het onderzoek naar de oudst bekende mensen in Limburg, en Nederland.    

Doel
Het hier voorgestelde project stoelt op een combinatie van wetenschappelijk onderzoek en publieke ontsluiting daarvan. Doel is om:  

• een presentatie maken over Neanderthalers in Limburg
• lokale amateurarcheologen betrekken bij het onderzoek
• een wetenschappelijke bijdrage leveren aan het Neanderthaler onderzoek

Werkwijze

In het algemeen zal het onderzoek bestaan uit:

• inventarisatie van de bekende vindplaatsen via de nationale archeologische database
• samenwerking met amateurarcheologen om nog meer vindplaatsen op de kaart te zetten
• het maken van een archeologische verwachtingskaart
• veldwerk in de vorm van gericht oppervlaktekarteringen en om nog meer vindplaatsen te ontdekken, ook hierbij zullen amateurarcheologen worden ingeschakeld
• presentatie & catalogus in De Vondst over Neanderthalers in het algemeen en het onderzoek in het bijzonder  

Archeologie in de Etalage

In dit verband wil het aansluiten bij het project Archeologie in de Etalage van de Provincie Limburg, omdat het zeer goed past bij de drie vensters die in het kader van dit programma zijn gedefinieerd:

• archeologie in beeld en binnen bereik: ontsluiting middels presentatie
• archeologie in verbinding: samenwerking met amateurarcheologen
• de archeologische basis op orde: inventarisatie en maken verwachtingskaart

Presentatie & publiek

Het project zal resulteren in een presentatie in De Vondst, die opent tijdens de Nationale Archeologiedagen van 9 t/m 11 oktober 2020. De presentatie en vormgeving gebeuren in nauwe samenwerking met De Vondst.