De stad en kerkenbouw in de late middeleeuwen
Op 23 september 2016 organiseert de Universiteit Utrecht in samenwerking met de Afdeling Erfgoed van de gemeente Utrecht, de Sectie Architectuur van de Onderzoekschool Kunstgeschiedenis en de KNOB een symposium over kerkenbouw in de middeleeuwen. Het symposium valt samen met de grote overzichtstentoonstelling Trots van de stad. De Utrechtse Domtoren in het Centraal Museum (25 juni t/m 2 oktober), waar tijdens het symposium ook een bezoek aan wordt gebracht.
Kerken uit stedelijke trots
In veel steden domineren de middeleeuwse kerken nog altijd het stadsbeeld, waarmee ze tot de meest tastbare en tot de verbeelding sprekende overblijfselen van deze periode behoren. Dergelijke langdurige en kostbare bouwprojecten werden niet alleen vanwege godsdienstige redenen ondernomen, maar vormden in veel gevallen ook een onderneming voor de hele samenleving. Stedelijke trots speelde daarbij een niet onbelangrijke rol, zoals de waarschuwing van Geert Grote getuigt in zijn traktaat Contra Turrim Traiectensem (omstreeks 1374), dat de bouw van de ‘nutteloos’ hoge Domtoren de burgers en het stadsbestuur met ijdelheid zou vervullen. Toenemende stedelijke wedijver en behoefte aan representatie bij kerkelijke en stedelijke instituties in de late middeleeuwen vormden de aanleiding tot een bouwgolf van grote kerken in de Nederlanden.
Opdrachtgevers, financiering en lokale economie
Dit symposium zal vanuit verschillende historische disciplines aandacht besteden aan de verbondenheid van de kerkenbouw met de opkomst van de steden. De eerste drie sprekers zullen ingaan op de vraag voor wie er gebouwd werd. En hoe dergelijke grote projecten werden gefinancierd. Ook de opdrachtgevers worden besproken, net als de verschillende groepen die zich met hun kerk identificeerden. In het middenluik zal de economische betekenis van de bouw aan bod komen. Welke gevolgen hadden dergelijke projecten voor de lokale nijverheid en hoe was de bouw georganiseerd? Onttrokken de grote investeringen kapitaal aan de stad, of boden dergelijke projecten juist werkgelegenheid doordat ambachtslieden uit de stad verbonden waren met de bouwloods van de kerk?
De betekenis van het kerkelijk erfgoed heden ten dage
Als laatste wordt gekeken naar de betekenis van het middeleeuws kerkelijk erfgoed voor de stad heden ten dage. Op welke manier identificeren burgers zich nog met het kerkgebouw? En wat komt erbij kijken om dergelijke monumenten in goede staat te houden en open te stellen voor het publiek? Zo heeft de Protestante Kerk Nederland aan crowdfunding gedaan om de restauratie van enkele luchtbogen van de Domkerk te kunnen financieren. Ook is kortgeleden bekend geworden dat de Domtoren weer grootonderhoud behoeft. Zal het daar ook nodig zijn?
Programma
10:00 Ontvangst
10:30 Welkom door bestuurslid KNOB
10:35 Introductie door Merlijn Hurx, Universiteit Utrecht
Opdrachtgevers en financiering
10:45 Bram van de Hoven van Genderen, Universiteit Utrecht Wat kost een kerk? Kapellen, koren, bedel(kloosters) en kapittels in Utrecht
11:15 Wim Vroom, Rijksmuseum Amsterdam Wat is een stadskerk? Beheer, functies, bouw(financiering)
11:45 Gerrit Verhoeven, onafhankelijk onderzoeker Hoog van de toren. De verbeelding van rivaliteit en representatie op de toren van de Nieuwe Kerk te Delft (1496)
12:15 Lunch
13:00 Excursie en tentoonstellingbezoek Domtoren/Domplein/Centraal Museum
Economie en bouwpraktijk
14:00 René de Kam, Afdeling Erfgoed, Gemeente Utrecht Brood op de plank. Een vergelijking tussen de betekenis van de bouw van de Dom en kasteel Vredenburg voor de Utrechtse samenleving en economie
14:30 Ronald Glaudemans, Afdeling Erfgoed, Gemeente ’s-Hertogenbosch Bouwhistorie en bouwsculptuur van de Sint-Jan te ’s-Hertogenbosch
15:00 Martine Meuwese, Univerisiteit Utrecht Utrechts trots op perkament
15:30 Koffie
Belang van de kerk voor de stad heden ten dage
16:00 Marc de Beyer, Catharijneconvent Kerkinterieurs in Nederland: ongekende en onbekende schoonheid
16:25 Frans Ritmeester, Directeur van het Kerkelijk Bureau van de Protestantse Gemeente Utrecht Fondswerving en crowdfunding. De financiering van de hedendaagse Domkerk
16:50 Afsluiting door wethouder Monumenten C. Geldof
17:00 Borrel
18:00 Einde
Het symposium wordt mede mogelijk gemaakt door het KF Hein fonds, Museum Catharijneconvent en NWO.
Tijd
27/07/2016 10:00 – 7/27/16 18:00
Locatie
Museum Catharijneconvent
Lange Nieuwstraat 38, 3512 PH Utrecht