De smidse van Horst

‘Vondst geeft aan dat in twaalfde eeuw al handel werd gedreven in Horst’

Bron: Dagblad de Limburger
Door: Eric Seuren

Een archeologisch bedrijf had al onderzoek gedaan. Daar wist ik van, maar toen ik een keertje langs het terrein liep zag ik allerlei grondsporen en begon het toch weer te kriebelen”, vertelt archeoloog Xavier van Dijk.

Hij stapte naar de gemeente Horst aan de Maas met de vraag of hij ook nog even een kijkje mocht nemen in de grond en hup, enkele weken later heeft hij groot nieuws. De archeoloog heeft in zijn vrije uurtjes een van de oudste gebouwen van Horst ontdekt.

Het gaat om een smidse uit het begin van de twaalfde eeuw. Helemaal zeker is het niet, maar Van Dijk baseert zich bij die conclusie op de grondsporen die aantonen dat er een gebouw van mergel heeft gestaan. Daarnaast heeft hij „emmers en emmers vol” ijzerslakken – glasachtige steentjes die overblijven bij het smeden van ijzer -ontdekt in de directe omgeving van het gebouwtje en sporen van iets wat lijkt op een poel. „Dat is handig als je met gloeiend heet ijzer werkt.”

Het is voor Horst een belangrijke ontdekking, zo vindt Van Dijk, want het geeft aan dat Horst in die jaren al een dorp was waar handel werd gevoerd. De archeoloog is daarom van plan om in plaats van nogmaals het zand te doorploegen eens het, eveneens stoffige, archief van Horst in te duiken om zo de vondst in historisch perspectief te plaatsen. Zo kan ook de waarde van de vondst beter worden vastgesteld. Met het historisch onderzoek wil hij uiteindelijk een lezing voorbereiden over de Veemarktvondst. Die moet vergezeld gaan van een kleine expositie van foto’s die tijdens de opgraafwerkzaamheden zijn gemaakt en van voorwerpen die hij ter plekke heeft gevonden.

Bij die voorwerpen zitten onder meer een oude kruik uit 1400, een munt uit 1610 en houten planken en heiplaggen die dienden als versteviging van waterputten. Die dateren ook uit medio 1400. „Ik ben bezig die zaken te conserveren. Ik heb slechts „één put gevonden met houten planken. De overige vier waren voorzien van heiplaggen, wat erop duidt dat er sprake was van een tekort aan hout. Dat zijn feiten waarmee ik de mensen straks een beschrijving kan geven van hoe de omgeving eruit zag in die tijd.” Ook heeft Van Dijk diverse leistenen schijfjes gevonden uit diezelfde periode. „Die werden vaak voor de sier aan de broekrand bevestigd. Voor kinderen was het een soort speelgoed. Ze werden bijvoorbeeld gebruikt bij het hinkelen.”

In de lezing komt Van Dijk gegarandeerd op dat soort zaken terug. Het wordt een beschrijving van oud Horst met als leidraad de vondst van de smidse. „Er was al bekend dat er smidsen hebben gestaan in Horst. Het beeld van Sint Eligius, de patroonheilige van de smeden, in de kerk van Horst duidt er al op. Er bestaat een archiefstuk uit 1524 waarin staat dat er een smidsgilde is gevormd. Een voorloper van de FNV, zeg maar. Ondernemers betaalden om er bij te horen en te kunnen rekenen op de steun van het gilde. Nu zegt het document niets over het aantal smidsen dat er in Horst actief was, maar het zijn er waarschijnlijk meer dan één geweest. Maar we weten nu aanzienlijk meer dan tot nu toe. Want een locatie van een smidse was eigenlijk nog niet bekend”, verhaalt de archeoloog.

Museum De Kantfabriek in Horst heeft al belangstelling getoond om de ontdekkingen van Xavier van Dijk tentoon te stellen.