Ambiorix lust Caesar rauw. Via Belgica afl. 1: Tongeren

Een zomerse zoektocht naar sporen van de Romeinse ‘snelweg’

Bron: Limburgs Dagblad
Door: René Willems

Trots kijkt Ambiorix vanaf zijn hoge sokkel uit over het moderne Tongeren. De blik in zijn ogen getuigt van een ijzeren onverzettelijkheid. Wee, de smeerlap die het waagt om zijn begerige vingers uit te strekken naar Ambiorix’ rijk in de vruchtbare Haspengouw: de aanvoerder van de strijdvaardige Eburonen lust hem rauw!

De arrogante houding van Ambiorix moet voor de Romeinse keizer Caesar onverdraaglijk zijn geweest, vermoedt Frits Berckmans, stadsgids in Tongeren: „Caesar beschouwde Ambiorix waarschijnlijk als een superterrorist, voor hem was de aanvoerder van de lastige Eburonen de Osama Bin Laden van zijn tijd. Hij zou niet rusten voordat hij Ambiorix en zijn leger in de pan had gehakt.”

In het jaar 54 vóór Christus had Ambiorix de Romeinse legioenen aangevallen en verslagen. Waar die slag precies plaatsvond, is niet helemaal duidelijk. Sommige geschiedkundigen vermoeden dat het in het Gerendal bij Schin op Geul was. Caesar ontplofte zowat toen hij van de nederlaag hoorde. Hij zon op wraak. Een jaar later stuurde hij zeker vijftigduizend soldaten naar Gallië om korte metten te maken met Ambiorix en zijn stam. Tegen die overmacht waren de moedige Eburonen kansloos: ze werden volledig uitgeroeid. Enkele jaren later stichtten de Romeinen op het plat gebrande land een nieuwe stad: Atuatuca Tungrorum. „Daarmee is het huidige Tongeren onbetwist de oudste stad van België”, constateert stadsgids Berckmans fier.

Dat de stad juist op die plek verrees, is logisch. De Romeinse heirbaan van Boulogne sur Mer naar Keulen kruiste er de Jeker. Bovendien lag de stad midden in de vruchtbare Haspengouw, waar het graan werd verbouwd waarmee de Romeinen hun legers aan de Rijn konden voeden: via de Via Belgica was het koren voor het brood snel in Keulen. In het gloednieuwe Gallo-Romeins Museum in Tongeren staat een maquette van de Romeinse stad. Een indrukwekkende stad waar op een gegeven ogenblik zeker achtduizend mensen woonden. De stad was volledig ommuurd.

In het huidige Tongeren zijn nog heel wat restanten van die Romeinse stad te zien. Van de oorspronkelijke omwalling is nog zeker anderhalve kilometer over. Ook de Beukenberg, even buiten Tongeren, dateert uit de Romeinse tijd: via die kunstmatige heuvelrug, die later overging in een stenen aquaduct, werd zuiver drinkwater uit de streek rond Borgworm naar de stad gevoerd. Een ijzeren trap voert vanaf het Vrijthof naar de Romeinse weg. „In die tijd lag de weg een paar meter lager dan nu”, legt Berckmans uit. Aan de andere kant van de put gaat het via een tweede trap weer naar boven. Daar begint de Via Belgica: van hieruit gaat het linea recta richting Maastricht, het vroegere Trajectum ad Mosam.