Impuls nodig voor gemeentelijke herbestemming in krimpgebieden
Gemeenten in krimpgebieden benutten herbestemming van cultureel erfgoed nog onvoldoende als kans bij leegstand. In het krimpbeleid heeft erfgoed nog geen volwaardige plek gevonden. Regionale samenwerking en koppeling van herbestemming met de regionale economie kan uitkomst bieden.
Dit blijkt uit onderzoek van Telos, universitair kenniscentrum voor duurzame ontwikkeling in Tilburg. Telos voerde in opdracht van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed onderzoek uit naar hoe op bestuurlijk niveau wordt omgegaan met herbestemming in krimpgebieden. Met de onderzoeksresultaten laat de Rijksdienst gemeenten zien dat cultureel erfgoed op regionaal niveau kan worden benut bij de omgang met krimp. Erfgoed kan bezoekers en ondernemers trekken. Het maakt bewoners (opnieuw) trots op hun leefomgeving en het biedt een plek waar mensen elkaar kunnen ontmoeten.
Capaciteit, andere aanpak en samenwerking
Telos voerde onderzoek uit in drie krimpregio's: Eemsdelta/Oost-Groningen, Parkstad Limburg en Zeeuws-Vlaanderen. Uit het onderzoek blijkt dat provincies en gemeenten het belang van erfgoed voor de kwaliteit van de leefomgeving in beleid en visies onderkennen, maar moeite hebben om dit belang in praktijk te brengen. Dat heeft drie oorzaken.
Gemeenten hebben onvoldoende capaciteit voor erfgoedzorg. Decentralisatie van verschillende beleidsterreinen naar gemeenten heeft tot taakverzwaring geleid, waardoor er lokaal minder middelen en menskracht voor erfgoed beschikbaar is.
Gemeenten worstelen met de procesmatige kant van herbestemming. Bij herbestemming wordt gezocht naar mogelijkheden om de cultuurhistorische waarden te behouden door deze te verbinden met economische en sociale waarden. Dat vraagt om een andere aanpak dan bij traditionele vastgoedontwikkeling of het verstrekken van subsidies voor de instandhouding van monumenten.
Samenwerking tussen gemeenten beperkt zich tot de afstemming van voorzieningen en woningen. Op het terrein van erfgoed wordt niet of nauwelijks samengewerkt.
Regionale samenwerking
Met het programma Herbestemming als gebiedsopgave wil de Rijksdienst de regionale samenwerking versterken tussen publieke en private partijen in krimpgebieden. Regio's moeten zicht krijgen op de gezamenlijke opgaven en kansen. Dat gebeurt nu onder andere bij Parkstad in Zuid-Limburg, waar leegstaand erfgoed verbonden wordt met toerisme waar de regio sterk op inzet. De aanpak moet uitmonden in meer samenhang tussen erfgoed, toeristisch ondernemerschap en de regionale economie.
In Noord-Nederland heeft de Rijksdienst samen met de provincies een Kenniscentrum Herbestemming ingericht. Dit kenniscentrum gaat komend jaar met een aantal gemeenten onderzoeken hoe verschillende portefeuilles beter op elkaar kunnen worden afgestemd. Zo komt erfgoed ook hier nadrukkelijker op de agenda te staan.