Gemeentelijke erfgoedverordening

Eén artikel in de Erfgoedwet geeft net als de Gemeentewet de mogelijkheid een gemeentelijke erfgoedverordening vast te stellen.

Erfgoedwet, Hoofdstuk 3 Aanwijzing als beschermd erfgoed § 3.1. Aanwijzing van monument en archeologisch monument.

Artikel 3.16. Gemeentelijk erfgoed

  1. De gemeenteraad kan een erfgoedverordening vaststellen.

  2. De verordening ziet op het beheer en behoud van cultureel belang is voor die gemeente vanwege de cultuurhistorische of wetenschappelijke betekenis.

  3. Het college van burgemeester en ethouders houdt een gemeentelijk erfgoedregister van aangewezen cultureel erfgoed bij.

Roerend erfgoed

Bescherming van roerend erfgoed kan op drie schaalniveaus plaatsvinden:

  • op rijksniveau door middel van de Erfgoedwet (Erfgoedwet artikel 3.7);
  • op provinciaal niveau door het vaststellen van een provinciale Erfgoedverordening (Erfgoedwet artikel 3.17.);
  • op gemeentelijk niveau door het vaststellen van een gemeentelijke Erfgoedverordening (Erfgoedwet artikel 3.16.).

Voor gemeenten geldt dat zij niet verplicht zijn de bescherming van gemeentelijk roerend cultureel erfgoed vast te leggen in een Erfgoedverordening. Wat mee kan spelen in de beslissing om dit wel te doen is de vraag of er een gemeentelijke erfgoedcollectie aanwezig is. Als er een nieuwe Erfgoedverordening wordt opgesteld, is het aan te raden de Erfgoedwet als grondslag te gebruiken.

Erfgoedregister

Wanneer een gemeente gemeentelijke  monumenten of cultuurgoederen aanwijst of heeft aangewezen, is zij op basis van de Erfgoedwet verplicht hier een register van bij te houden. Het staat de gemeente vrij de vorm en het detailniveau van deze lijst te bepalen. Bij gebruik van de Model Erfgoedverordening 2016 van de VNG dient u zich bewust te zijn van de criteria in dat model. Het erfgoedregister moet gegevens bevatten over de inschrijving en identificatie van het aangewezen gemeentelijk cultureel erfgoed. Indien een gemeente geen cultureel erfgoed van lokaal belang aanwijst of heeft aangewezen, hoeft zij ook geen register bij te houden.

Een gemeentelijk provinciaal erfgoedregister is volgens de VNG-modelverordening wat betreft de gegevens vergelijkbaar met het rijksmonumentenregister, al is de juridische status anders. Een monument of archeologisch monument is pas een rijksmonument als het is ingeschreven in het rijksmonumentenregister. Dit geldt niet voor de status van gemeentelijke monumenten.

Instandhoudingsplicht

De instandhoudingsplicht zoals opgenomen in de Erfgoedwet artikel 10.18 geldt alleen voor rijksmonumenten. Als een gemeente deze instandhoudingsplicht ook wil laten gelden voor haar gemeentelijke monumenten is het aan te raden om daarvoor een artikel in de gemeentelijke Erfgoedverordening op te nemen. Ditzelfde geldt voor de provincie.

Omgevingswet

Met de inwerkingtreding van de Omgevingswet vervalt de verplichting om een erfgoedverordening te hebben. De bescherming van onroerend cultureel erfgoed gaat dan over in het gemeentelijke omgevingsplan: - of het nu gaat om:

  • rijksmonumenten,
  • provinciale monumenten, 
  • gemeentelijke monumenten,
  • gebouwde monumenten,
  • aangelegde monumenten of;
  • archeologische monumenten.

De Omgevingswet bevat voor de gemeente de verplichting om een omgevingsplan (gemeente) te hebben. De grondslag van dit omgevingsplan is dan niet langer de Erfgoedwet maar de Omgevingswet.

Het vaststellen van een erfgoedverordening met als grondslag de Erfgoedwet is dan alleen nog mogelijk voor roerend cultureel erfgoed (cultuurgoederen). Het te beschermen onroerend cultureel erfgoed moeten gemeenten vanaf de invoering van de omgevingswet in het omgevingsplan opnemen: dit kan dus niet meer door middel van de Erfgoedverordening.

Model Erfgoedverordening VNG

Naar verwachting treedt de Omgevingswet met ingang van 1 januari 2023 in werking. Deze wet heeft gevolgen voor de Erfgoedverordening, omdat de Erfgoedverordening ook regels bevat over de fysieke leefomgeving. Met ingang van 1 juli 2023 moet de Erfgoedverordening technisch zijn aangepast aan de Omgevingswet. In verband daarmee zijn de wettelijke grondslagen en formele verwijzingen in de Model Erfgoedverordening 2016 geactualiseerd, zodat vanaf januari 2023 doorgewerkt kan worden met de Erfgoedverordening.

De Model Erfgoedverordening VNG kent de volgende onderdelen:

  • gemeentelijk erfgoedregister;
  • aanwijzing van beschermde gemeentelijke cultuurgoederen en verzamelingen;
  • aanwijzing en bescherming gemeentelijk monument;
  • advies omgevingsvergunning rijksmonument;
  • gemeentelijke stads- en dorpsgezichten;
  • handhaving en toezicht.


Laatst bewerkt op 22-06-2022